มหาวิทยาลัยทักษิณทูลเกล้า ฯ ถวาย “ผักเหลียงใบใหญ่” ราชินีผักพื้นบ้านภาคใต้ แด่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ ในพระราชพิธีพระราชทานปริญญาบัตร ประจำปีการศึกษา 2567 เพื่อให้ความสำคัญของพืชเศรษฐกิจชุมชน และเป็นการสะท้อนคุณค่าของการบูรณาการงานวิจัย เทคโนโลยี นวัตกรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น สู่การสร้าง “นวัตกรรมสังคม” อย่างเป็นรูปธรรมในเชิงพื้นที่อย่างยั่งยืน

เมื่อวันศุกร์ที่ 19 กันยายน 2567 ณ หอประชุมเฉลิมพระเกียรติ มหาวิทยาลัยทักษิณ  วิทยาเขตพัทลุง อำเภอป่าพะยอม  จังหวัดพัทลุง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ ในการพระราชทานปริญญาบัตรแก่ผู้สำเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัยทักษิณ ประจำปีการศึกษา 2567 ในโอกาสอันทรงเกียรตินี้ มหาวิทยาลัยทักษิณได้ทูลเกล้า ฯ ถวาย “ผักเหลียงใบใหญ่” ราชินีผักพื้นบ้านภาคใต้ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์และการพัฒนาเชิงนวัตกรรมชุมชน โดยผักเหลียงใบใหญ่ (Gnetum gnemon var. tenerum) เป็นพืชที่สามารถปลูกแซมในสวนยางพาราและไม้ผล สร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรและกลุ่มเปราะบางในพื้นที่ อีกทั้งยังอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ ทั้งวิตามินซีและเบต้าแคโรทีน ผักเหลียงร้อยกรัมหรือหนึ่งขีดไม่รวมก้าน ให้เบต้าแคโรทีนสูงถึง 1,089 ไมโครกรัมหน่วยเรตินัล สูงกว่าผักบุ้งจีนสามเท่า มากกว่าผักบุ้งไทย 5-10 เท่า

การพัฒนาผักเหลียงใบใหญ่ในพัทลุง เริ่มจากการนำพันธุ์อินโดนีเซียเข้ามาปลูกในไทยเมื่อ พ.ศ. 2536 ก่อนขยายผลสู่จังหวัดพัทลุงในปี พ.ศ. 2557 โดยเครือข่ายสินธุ์แพรทอง และได้รับการพัฒนาเป็น “เหลียงใบใหญ่สินธุ์แพรทอง” ในปี พ.ศ. 2563 จนกลายเป็นพืชเศรษฐกิจครัวเรือนที่สร้างรายได้ให้เกษตรกร

ต่อมาโครงการ “เหลียงใบใหญ่: ต้นแบบนวัตกรรมเพื่อเศรษฐกิจฐานรากเชิงเทือกเขาบรรทัด” เป็นส่วนหนึ่งของชุดวิจัยเรื่อง "พัทลุงโมเดล: การวิจัยและนวัตกรรมเชิงยุทธศาสตร์เพื่อขจัดความยากจนและสร้างโอกาสทางสังคม" มหาวิทยาลัยทักษิณ นำโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นันทิยา พนมจันทร์ และคณะทีมวิจัย ร่วมกับเครือข่ายสินธุ์แพรทอง นำโดยนายอุทัย บุญดำ และภาคีจากภาคประชาชน ภาครัฐ และภาคเอกชน โดยได้รับการสนับสนุนกองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม และหน่วยบริหารงานและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) โครงการนี้มุ่งเน้นการเชื่อมโยงการปลูกผักเหลียงพันธุ์ใบใหญ่กับบริบทพื้นที่อำเภอศรีนครินทร์ จังหวัดพัทลุง ทั้งสร้างการรวมกลุ่มเกษตรกรที่มีพื้นที่ทำการเกษตร และสร้างการจ้างงานให้กลุ่มที่ไม่มีที่ดิน รวมถึงกลุ่มเปราะบางให้มีรายได้เพิ่มขึ้น ขณะเดียวกันยังนำเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาปรับใช้ เช่น การเพาะปลูก การแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหารและนวัตกรรมใหม่ เพื่อให้ชุมชนมีรายได้ต่อเนื่อง และเป็นสิ่งสะท้อนของการส่งต่อองค์ความรู้จากงานวิจัยสู่สังคม นอกจากนี้ยังได้พัฒนาผลิตภัณฑ์จากผักเหลียงใบใหญ่ เช่น ผักเหลียงอบกรอบ ไอศกรีม ข้าวเกรียบ และสบู่ ซึ่งเป็น เครื่องหมาย ของการยกระดับคุณค่าพืชพื้นบ้านสู่การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์นวัตกรรมในตลาด เชื่อมโยงการพัฒนาทั้งเชิงวิชาการ เศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และนโยบาย

ผลลัพธ์สำคัญคือ การเผยแพร่องค์ความรู้จากงานวิจัยสู่การขับเคลื่อนตั้งแต่ระดับครัวเรือน ชุมชน และภูมิภาคเพื่อการเพิ่มศักยภาพและรายได้ชุมชน การขยายโอกาสให้คนในชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้นจากพืชท้องถิ่น ส่งเสริมและบ่มเพาะความรู้ให้แก่เกษตรกรตั้งแต่การเพาะปลูก การขยายพันธุ์ การดูแลรักษา การเก็บเกี่ยว การตลาด ที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้งนี้ "เหลียงใบใหญ่โมเดล" ไม่เพียงสะท้อนคุณค่าของราชินีผักพื้นบ้านภาคใต้ แต่ยังเป็น แบบอย่างของการพัฒนาที่ยั่งยืน ที่ผสานงานวิจัย เทคโนโลยี และภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้าด้วยกัน เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนและสร้างความเข้มแข็งให้แก่เศรษฐกิจฐานชุมชนฐานราก

.................................
ข่าว : งานสื่อสารองค์กร สำนักงานมหาวิทยาลัยทักษิณ